Yazılmış bir kitabın üstündə bir dəfə gözəl epiqraf oxudum: "Xatirələr faydalı olsun deyə səmimi ya zılmalı, gerçəkliyə tən gəlməlidir."
Yüklə 3,51 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1973 Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 512 Rəsul Rza
Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 510
Xamid Yarməhəmmətov Óíóäóëìàç ýþðöøëÿð
ənə görkəmli Azərbaycan şairi və dramaturqu Hüseyn Cavidlə iki dəfə görüşmək xoşbəxtliyi nəsib olmuşdu. Bizim birinci görüşümüz 1933-cü il avqust ayının axırında Kislovodskidə, “Minutka” sanatoriyasında olmuşdu. Hüseyn Cavid Kislovodskə öz azərbaycanlı yoldaşları – Azərbaycan qa- dını jurnalının 1 redaktoru Lətifə Biryukova, şair Süleyman Rüstəm və başqalarilə müalicəyə gəlmişdi 2 . Bizim sanatoriya o qədər də böyük deyildi. Və biz kazanlılar (biz üç nəfər idik) gəlişimizin elə ikinci günü bizim azərbaycanlı dostlarımızla çox yaxından tanış olduq. İstirahət saatlarımızı onlarla keçirmək bizim üçün çox xoş idi. Hüseyn Cavid onların arasında ən yaşlısıydı. Biz həmişə ona çox hörmət eləyərdik. O isə ən yaxşı söhbətçi kimi, bizim aramızda müstəsna diqqətlə əhatə olunardı. Hüseyn Cavid biləndə ki, mən Kazandanam, bu yaxınlarda Kazan Pedaqoji İnstitutunun ədəbiyyat fakültəsini bitirmişəm və tatar ədəbiyyatı üzrə aspiranturada saxlanılmışam, Tatarıstan ədəbiyyat həyatı ilə çox maraqlandı və tatar ədəbiyyatının klassiki Abdulla Tukayın poeziyası haqqında məhəbbətlə danışdı. Hüseyn Cavid gündüz və axşam gəzintiləri zamanı bizə öz xalqının həyatı və tarixi haqqında, öz respublikasının ədəbiyyat həyatı barəsində qızğın məhəbbətlə danışardı. Mən, gənc bir filoloq kimi, həmişə gözəl, çox ibrətamiz və böyük yaradıcılıq təcrübəsi ilə zəngin olan bu görkəmli və talantlı yazıçının söhbətlərinə qulaq asardım.
1 “Şərq qadını” jurnalı – İ.O. 2 Qeyd. Yarməhəmmətovun xatirəsi rusca yazılmışdır. Onu tərtibçi tərcümə etmişdir. M
Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 511
Mənə Hüseyn Cavidin musiqini, xüsusilə Azərbaycan xalq musiqisini necə sevməsini öyrənmək çox xoş idi. O zaman Kislo- vodskidə o qədər də böyük olmayan bir restoran açılmışdı. Bura- da müxtəlif çeşidli Azərbaycan xörəkləri sifariş vermək olardı. Ən başlıcası isə bu restoranda Azərbaycan xalq musiqi alətlərindən təşkil edilmiş kiçik bir orkestr vardı. Bir dəfə Hüseyn Cavid və Süleyman Rüstəm məni restorana şam yeməyinə dəvət etdilər. Biz Azərbaycan xalq musiqisinə qulaq asaraq, axşamı bu rahat milli restoranda çox yaxşı keçirdik. Hüseyn Cavidin xahişi ilə orkestr dəfələrlə bir neçə gözəl Azərbaycan xalq musiqisi çaldı. Bugünkü kimi xatırlayıram ki, Hüseyn Cavid öz xalqının ecazkar musiqisinə böyük diqqət və məhəbbətlə qulaq asırdı. 1935-ci ildə mən “Qızıl Tatarstan” respublika qəzetinin mədəniyyət şöbəsində işləyirdim. İyulun axırı, yaxud avqustun əvvəli idi. Saat 12 olardı. Hüseyn Cavid işlədiyim redaksiyanın otağına girdi. Sevincimdən, daha dəqiq desəm, təəccübdən bilmə- dim nə edim. Biz köhnə tanışlar kimi çox hərarətlə görüşdük. Hüseyn ağa, həmişəki kimi, asta-asta danışaraq dedi ki, Kazana yolüstü, cəmi bir neçə saatlığa gəlmişəm. Kazana turist gəmisində gəlmişəm. Fürsətdən istifadə edərək, istədim ki, Kazan şəhərinin tarixi yerlərini gəzim. O mənə Kazan Kremli və V.İ.Ulyanov- Lenin adına Dövlət Universiteti haqqında təəssüratlarından danışdı. Sonra biz küçəyə çıxdıq və mən onu evə qonaq dəvət etdim. Lakin təəssüf ki, Hüseyn Cavidin vaxtı yox idi. Beləliklə, mən böyük və valehedici bir insandan ayrıldım. 1973 Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 512
Rəsul Rza Ìèíëÿðëÿ êþíöëäÿ òÿÿññöôö ãàëäû
air Hüseyn Cavid Azərbaycan sovet şairlərinin * yaşlı nəslinə mənsub idi. O, poetik ömrünün ən gə- limli illərində bizdən ayrıldı. İyirmi-iyir- mi beş illik qısa bir zamanda bəzən haqlı ədəbi mübahisələrə səbəb olan, bəzən haqsız irad və böhtanlara hədəf olan poetik əsərlər, dramlar, faciələr, poema- lar, şeirlər qoyub getdi. Çox tez getdi. Minlərlə könüldə təəssüfü, inciyi, niga- ranlığı qaldı. Dahilərin də, ən sadə, adi insanların da ömür möhləti vardır. Bu möhlət əvvəlcədən müəyyən edilməsə də bir gün son nöqtəyə çatır, qurtarır, insan sevdiyi dünyadan, arzularından, ümidlərindən ayrılmalı olur. Hüseyn Cavid illərlə göz ağrısından iztirab çəkdi, bəlkə də bu xəstəliyin şairin qısa ömründən qopardığı aylar, günlər sevdiyi sənətinə – şairlik zəhmətinə sərf olunsaydı, indi ədəbiyyatımızın dəyərli dəftərində neçə-neçə gözəl, poetik ilhamla yazılmış səhifə də var olardı. Olmadı! Lakin şair Hüseyn Cavidin yazıb-yarada bilmiş olduqları şərəfli bir insan ömrünün, bir şair ömrünün tutumlu, dolumlu, unudulmaz səhifələridir. Hüseyn Cavidlə ilk tanışlığım çox gənc illərimə təsadüf etdi. O illərdə mən Göyçayda yaşayırdım. Bir neçə günlüyə böyük bacım Kübragilə qonaq gəlmişdim. Küçələrdəki elan lövhələrində Hüseyn Cavidin “Topal Teymur” tamaşası elanını gördüm. Şair və tələbəlik dostum Abdulla Faruqun böyük bir çətinliklə tapdığı
* Əslində Cavid “sovet şairi” deyildi. Turan Cavidin bu sözdən çox acığı gəlirdi... – Tərtibçi. Ø
Yüklə 3,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|