Azərbaycan elmlər akademiyasi miLLİ MÜnasiBƏTLƏR İnstitutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
49 42,3 %, yəni 33789 nəfər təşkil etmişdir – yenə orada).” İyulun ortalarında hər tərəfdən 250 min erməni Vanda toplanmışdı.» 1 Türkiyə hökuməti məcburiyyət qarşısında qalıb ermənilərin türk ordusuna arxadan zərbəsinin qarşısını almaq məqsədilə müharibə rayonundan erməniləri ölkənin içərilərinə köçürmək haqqında qərar qəbul etmişdi. Hər cür hazırlıqdan sonra, mühafizə dəstələrinin müşayiəti ilə mayın 28-də köçürmə işlərinə başlanmışdı. Köçürmə şərtləri aşağıdakı kimi idi: “Boşaldılan erməni evləri möhürlənərək mühafizə altına alınacaqdır; geridə buraxılan hər cür mal və əşya sahibinə qaytarılacaqdır; daşınmaz mallar, xarab olacaq qida maddələri açıq-artırma ilə satılacaq, pulları sahibinin adına əmanətə alınacaqdır; bilxassə kilsələrdəki rəsm və kitablar üçün ayrı inventar tənzim ediləcək, yaşadıqları kənddə kilsəsi olan ermənilərin Şərqi Anadoluda yenidən yerləşdikləri kənddə yeni kilsələri olacaqdır; bütün bunlara riayət etməyənlər üçün sərt tədbirləri görüləcəkdir.” 2 Göründüyü kimi, bu qərar ədalətli qərar idi və hərb bölgəsindən kənarda yaşayan ermənilərə şamil edilməmişdi. Bu o demək idi ki, Osmanlı dövləti ermənilərə qarşı ədalətlə davranmışdı. 3 Ermənilər hər il aprelin 24-nü “genosid günü” kimi qeyd edərək iddia edirlər ki, guya həmin dövrdə türklər 1,5 milyon ermənini qırmışlar. Əslində isə həmin gün sadəcə olaraq İstanbulda və digər şəhərlərdə türklərə qarşı xəyanət edən erməni təşkilatlarının təcili olaraq bağlanması, onların rəhbərlərinin həbs edilməsi və sənədlərin ələ keçirilməsi haqqında daxili işlər naziri əmr vermişdi. Bundan sonra 2345 erməni xəyanətə görə həbs edilmişdi. Maraqlı orasıdır ki, bu əmrin veriləcəyindən əvvəlcə xəbər tutan Eçmiədzin katolikosu aprelin 22-də ABŞ prezidentinə teleqram vurmuşdu ki, ermənilərin “türk fanatizminin özbaşınalığından xilas etsin.” Həmin teleqram aprelin 24-də, yəni əmr verilən günü artıq ABŞ prezidentinə çatmışdı.” 4 Əslində ermənilər aprelin 24-nü ona görə “genosid günü” kimi qeyd edirlər ki, yuxarıda qeyd etdiyimiz köç haqqında qərardan sonra onların “Qərbi Ermənistan” yaratmaq istədikləri 6 vilayətdə (Ərzurum, Van, Bitlis, Xarput, Diyarbəkir, Sivas) onsuz da azlıq təşkil edən ermənilərin sayı 1 “Армянский геноцид” миф и реальность.Справочник фактов и документов. Bakı, 1992, səh. 229. 2 Зейналабдин Макас, “Şəxsiyyət arayışı” məqaləsi, “Tarix” qəzeti, № 19, 1991. 3 Suleyman Kocabaş, göstərilən əsəri, səh. 392. 4 Жорж де Малевил, Армянская трагедия 1915 года, Bakı, 1990, səh.33-35. 50 minimuma endirilmişdi. Yə”ni onların “Böyük Ermənistan” dövləti yaratmaq iddiaları puça çıxmışdı. İstər indiki Ermənistan ərazisində, istərsə də Türkiyə ilə sərhədboyu ərazilərdə erməni quldur dəstələrinin özbaşınalıqları, qətl və qarətləri haqqında Rusiyanın rəsmi dairələrinə müntəzəm olaraq məlumat göndərilirdi. Xüsusən, Daxili İşlər Nazirliyinin agentləri erməni hərbi hissələrinin törətdikləri vəhşiliklər haqqında, ermənipərəst Vorontsov- Daşkovun onları himayə etməsi haqqında Petroqrada məlumatlar göndərirdilər. 1 Həmçinin bir çox zabit və generallar erməni könüllü dəstələrini soyğunçuluqda, qarətçilikdə və yerli əhaliyə qarşı (yəni türklərə – müəllif) özbaşınalıqda təqsirləndirirdilər. 2 Ona görə də baş komandanlıq köhnə drujinalarda qayda-qanun yaradılmayınca yenilərinin yaradılmasını qadağan etmək haqqında əmr vermişdi. 3 Yeri gəlmişkən, Vorontsov-Daşkovun ermənipərəst mövqe tutması və “Daşnaksutyun” partiyasının əməlləri haqqında S.Şaumyan sosial- demokratlar mövqeyindən çıxış edərək 1915-ci ilin oktyabrında yazmışdı: “Erməni burjuaziyası keçmiş canişin Vorontsov-Daşkovun ona göstərdiyi xüsusi diqqətə görə minnətdarlıq əlaməti olaraq və himayəsi altında sərbəstcə varlandığı çar hökumətinə sadiq bəndəlik hissini ifadə etmək üçün müharibə zamanı öz yalançı vətənpərvərliyini ən böyük hay-küylə göstərməyə çalışırdı... Bunun üçün o (yə’ni “Daşnaksutyun” partiyası-müəllif) öz pulu ilə erməni könüllü dəstələri yaratmışdı. Bu dəstələrə Türkiyə erməniləri də (türk ordusundan fərarilər və hətta Türkiyə parlamentinin deputatı) cəlb edilmişdilər...Bədbəxt Türkiyə ermənilərinin öz dövlətinin açıq xainləri kimi, demək olar ki, ucdantutma vəhşicəsinə məhv edilməsi erməni burjuaziyasının və onun nökəri “Daşnaksutyun” partiyasının xudbin sinfi siyasətinin kədərli, lakin təbii nəticəsi oldu...” 4 Deməli, S.Şaumyan da etiraf edirdi ki, ermənilər türklərdən öz xəyanətkar əməllərinin layiqli cavabını almışdılar. 1917-ci ildə erməni generalları Qafqaz ordusunun tərkibində ayrıca erməni silahlı birləşmələrinin yaradılması haqqında dəfələrlə Ali Baş Komandanlıq adından vəsatət qaldırmışdılarsa da Müdafiə Nazirliyi buna razılıq verməmişdi. Bununla belə, Qafqaz ordusunda ermənilərin xüsusi çəkisi yüksək idi. 1917-ci il yanvarın 1-nə olan mə’lumata görə təkcə Tiflis səfərbərlik məntəqəsində hərbi 1 Арутюнян А., göstərilən əsəri, səh. 316. 2 Yenə orada, səh. 313. 3 Yenə orada, səh. 313. 4 Şaumyan S., Seçilmiş əsərləri, Bakı, 1978, 2-ci cild, səh. 15-16. 51 xidmətə 304164 nəfər cəlb edilmişdi ki, onlardan 121321-i erməni, 121113-ü gürcü, 42712-i rus, 1314-ü tatar, 3221-i yəhudi, 2413-ü alman və 11470-i qeyri millətlərdən ibarət idi. 1 Nəhayət, 1917-ci il oktyabrın 23-də Qars cəbhəsinin baş komandanının sərəncamı ilə iki erməni atıcı briqadası yaradılır. Sonralar bu briqadalar erməni daşnak hökuməti ordusunun əsasını təşkil etmişdi. İstər indiki Ermənistan ərazisində, istər Qars vilayətində, istərsə də Qarabağ və Azərbaycanın digər bölgələrində yüz minlərlə soydaşlarımıza qarşı soyqırım aksiyası 1918-1920-ci illərdə məhz bu ordu tərəfindən həyata keçirilmişdi. 1 Арутюнян А., göstərilən əsəri, səh. 319. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|