Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 2,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
55
san, öz ərizənlə...”. O vaxt təhlükənin bu dərəcədə qatı olduğunu anlamadığım üçün bu humanist təklifi qəbul etmədim, məni axıra qədər qorumağa redaktorun mərdliyi çatmadı və bu il yanvarın 3-də verməyə məcbur olduğu saxta ömrlə mənim guya “məşğələlərə vaxtında gəlmədiyimi” “əsas” tutdu, işdən azad etdi. Kafedradan, həmkarlar və partiya təşkilatından, tələbələrdən xəbərsiz bir növ gizli verilən bu “saxta” əmrə etiraz ərizəmi partiya özəyinə təqdim etdikdən sonra mən təmkin və səbr yolunu seçdim. Sizinlə anlaşmağa çalışdım və ailəmi dolandırmaq üçün “Bi-lik” toplumu xətti ilə mühazirələr oxumağa başladım...”. Bundan sonra martın 12-də Yazıçılar Birliyinin V.İ.Leninə həsr olunmuş açıq plenum iclasında mənim barəmdə dediyiniz üstüörtülü tənqidi bir cümlə öz karyerası üstündə əsim-əsim əsənləri təşvişə saldı. Mənim APİ partiya təşkilatına yanvarın 9-da verdiyim ərizəni yalnız martın 18-də “müzakirə etməyə” başladılar, buna uyğun olaraq Yazıçılar İttifaqında da martın 25-də mənim “məsələm” ilə bağlı iclas keçirildi. Əslində “mənim məsələm” deyilən iş yox idi. Bu qondarma məsələ və gərəksiz iclaslar yalnız mənim barəmdə sizin tənqidi cümlənizdən sonra başlamışdı. Buna etiraz olaraq mən işsizlik günlərimdə Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinə ərizə verməyə məcbur oldum. Ərizədən üç ay sonra məni qəbul edən DTK başçıları, Ramiz Məmmədzadə və Maqsud Məmmədov yoldaşlar məni inandırmağa çalışdılar ki, şübhəniz əbəsdir, DTK sizinlə maraqlanmayıb, əgər belə olsaydı siz keçən il Türkiyə səfərinə buraxılmazdınız. Əlbəttə, bu nəzakətli cümlələr məni az inandırsa da bircə şeyə əminəm ki, əgər doğrudan da Ə.Vəliyevin dediyi kimi DTK mənimlə maraqlanıbsa, bu maraq fıs çıxıb, başqa cür ola da bilməz. Ancaq bu maraqlanma mənə baha başa gəlib, yeddi ay işsiz qalmışam, həyatda ən böyük
56
zövqdən - dərs deməkdən, tələbə-müəllim təmasının verdiyi səadətdən məhrum edilmişəm, on ildən bəri nəfəsini, qayğısını duyduğum institut kollektivindən, mənim üçün son dərəcə əziz, doğma insanlardan ayrı salınmışam. Mənə vurulan zərbə əslində məndən daha çox tələbə-gənclərin inamına, onların ədalət, humanist və düzlük haqqında qənaətlərinə vurulmuş zərbə idi... ...Hələ mətbuat dərdləri.... “Ədəbiyyat” qəzetinin redaktoru bəhanə gətirir ki, senzor sənin şeirlərini buraxmaz, MK-dan izn almalısan. Sizə üz tuturam. Bildirirsiniz ki, Yazıçılar İttifaqına müraciət et. Əlbəttə, mən Mirzə İbrahimov kimi adamlara ağız açmağın faydasız olduğunu bilməyəcək qədər təcrübəsiz deyiləm. İki il bundan qabaq verdiyim adicə bir yaradıcılıq ezamiyyəti ərizəsinə hələ də cavab ala bilmədiyim halda, sözünüzü yerə salmamaq üçün onun stolu qarşısında dayanmağa vadar oldum. -Bala (?!), sənin şeirlərini İmran Qasımov da oxuyub, bəyənib, məndən soruşsalar, öz müsbət rəyimi deyərəm, ancaq senzuranın, MK-nın işinə qarışa bilmərəm... ...Müxtəlif xalqlara və müxtəlif əsrlərə mənsub bu sənətkarlardan etdiyim tərcümələrin bir qismi mətbuatdan sizə tanışdır. Az-çox tərcümə dəyərini, ədəbi əhəmiyyətini hələ bir kənara qoysaq, axı bu qədər çevirmələr hər hansı tərcüməçi, tədqiqatçı və oxucu üçün hər şeydən öncə böyük bir beynəlmiləlçilik məktəbidir. Belə bir ağır, şərəfli zəhməti boynuna götürən, gecəsini gündüzə qatan, səadətini gözlərinin işığından, ürəyinin alovundan qoparan bu şairin gözdən salınması, yaxud izlənməsi nə dərəcədə insaflıdır və ya gülünc deyilmi?.. Mən hələ 1962-ci ildə “Ana dili” şeirim üstündə Vəli Axundov yoldaş tərəfindən milli məhdudluqda, lovğalıqda ittiham olunduğum üçün bu tənqidin obyektiv olmadığını bir daha yada salmaq üçün MK-ya məhz həmin kitabı göndərməyi lazım bilmişdim. Rus, belarus, ukraynalı anaların dərdlərini öz dərdi bilən, onların göz yaşlarını
57
ovcuna toplayan bir şairin ürəyində cılız duyğular axtarmayın - demək istəmişdim. Sözümün canı budur ki, Azərbaycandakı milli geriliyə, qayğısızlığa, milli simasını itirmişlərə qarşı apardığımız mübarizə, yaxud ana dilinin hüdudlarını genişləndirmək, təmizliyini qorumaq, zənginliyini təmin etmək uğrunda cəhdlərimiz əslində partiyamıza, ideallarımıza məhəbbətdən, sədaqətdən irəli gəlir. Hətta, bu yolda qüsurlarımız da inamımızın dərinliyi, idealımızın ucalığı ilə mövcud yaramazlıqlar arasındakı uçurumdan doğur (Şairin arxivindən. 14 sentyabr 1969) [318]. Xəlil Rza 30 iyun 1969-cu ildə Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi Vəli Axundov yoldaşa ərizə ilə müraciət etmişdir: “Yeddinci aydır işsizəm. Sanki qəsdən, bilə-bilə mənim ailəmi, uşaqlarımı aclıq halqasında boğmağa çalışırlar. İş o yerə çatıb ki, ev kirayəsi, uşaq bağçası haqqı vermək, çörək və duz almaq belə mənim üçün ciddi problemə çevrilmişdir. Belə getsə mənim özüm aclıq elan etmək məcburiyyətində qalacağam. Mən qətiyyən inana bilmirəm ki, Az.KP MK - bu yüksək partiya aparatı bu dərəcədə süst, biganə, qayğısız, bürokrat əllərə tapşırılmış olsun... ...Vaxtilə bizim Qulu Xəlilov ilə şərikli yazdığımız və “Azərbaycan” jurnalında çap etdirdiyimiz “Yaşamaq istəyirəm” povestinin yalnız Q.Xəlilovun adına kitab halında buraxılmasına Cəfər Cəfərov yoldaşın razılıq verməsi məndə oğurluğa qarşı böyük üsyankar ruh doğurmuşdur. Ümumi milli gerilik, qənimətçilik, rüşvətxorluq şəbəkəsinin bu dərəcədə güclü olması da, əlbəttə, bu ruhu alovlandırmaya bilməz. Nöqsanım, səbirsizliyim bəlkə də bundan doğur...” (Şairin arxivindən. 30 iyun 1969) [318]. 5.X.Rza “elə faktlara, elə mətləblərə üstünlük vermişdir ki, həmin fakt və mətləblər axır nəticədə söhbəti milli özünüdərk probleminə, Azərbaycan mədəniyyətinin, onun ümumtürk qaynaqlarının qədimliyinə və özünəxas
Yüklə 2,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|