Mehman süleymanov
Yüklə 51,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mehman Süleymanov
- Gülüstan müqaviləsi
Mehman Süleymanov
42 69. ،رصان یمجن 220
،ديعس یسيفن 151
71.
،ليزرت لارنژ یاھتشاداي 71
72. ،رصان یمجن 219
،رصان یمجن 219
74.
ون ،یيا
137
75. ،ديعس یسيفن 262
76.
،یماقمياق 25
77. ،نادراگ لارنژ تيرومام 32 -
78.
،رصان یمجن 227
79.
،دومحم دومحم 77
80. یزاري ش نا خ نس حلوبا همانرف س ) ی چلا
( هي سور ه ب . ،نار ھت
1363 ص ،
. 28 ) ه مدقم (
م یزاريش
.
81. Yenə orada 82. ج یندم
. ، 135 - 136
Gülüstan müqaviləsi
43
II FƏSİL QARABAĞ XANLIĞININ İŞĞALI 1.Kürəkçay müqaviləsinin imzalanması və Qarabağın Rusiyaya birləşdirilməsi
XIX əsrin başlanğıcında Qarabağ xanlığı kifayət qədər mürəkkəb hərbi-siyasi vəziyyətdə idi. Xanlığın müstəqilliyini təhdid edən təhlükələr günü-gündən daha real xarakter almaqda idi. Bir tərəfdən Rusiya Gürcüstanda möhkəmlənməyə nail olmaqla Azərbaycan xanlıqları üzərində işğalın genişləndirilməsinə hazırlıqlar aparır. Digər tərəfdən də Qacar sarayı Azərbaycan xanlıqlarına olan iddiasının həyata keçirilməsi üçün qoşun toplayırdı. 1802-ci ildə Qacar qoşunlarının Araz çayının şimalına adlayacağı barədə xəbərlər yayıldı. Çox böyük sayda olduğu eh- timal edilən şah qoşunlarının bir hissəsi İrəvan xanlığını nəzarət altına alandan sonra Gürcüstan üzərinə irəliləməli idi. Qoşunların digər bir hissəsi isə Qarabağa gəlməli və buradan Şamaxı-Şəki istiqamətində hücumu davam etdirməli idi. Sonrakı məlumatlar göstərdi ki, Qarabağ xanlığına gələcək şah qoşunlarına Pirqulu xan rəhbərlik edirdi və bu qoşun dəstəsi hətta Naxçıvan xanlığının ərazisinə keçibmiş. Mövcud olan məlumatlara görə, İbrahim xan oğlanlarından birini və Şəki xanlığına iddia edən kürəkəni Səlim xanı Pirqulu xanın yanına göndərdi. İbrahim xan onların vasitəsilə Pirqulu xana əlavə hərbi qüvvə verməyi və Car ləzgilərini də bu işə cəlb etməyi vəd etdi. Ehtimal edilirdi ki, Pirqulu xan Qarabağ döyüşçüləri ilə möhkəmləndiriləndən sonra Şəki və Şamaxı üzərinə hücum etsin və Şəki xanlığını yenidən Səlim xana versin (1). Çox güman ki, çoxsaylı şah qoşunlarının İrəvan xanlığını öz nəzarəti altına alacağı, Şəkidə hakimiyyətə yenidən Səlim xanın gətiriləcəyi, İbrahim xanın Şəki-Şamaxı xanlıqlarında nüfuzunun möhkəmlənə Mehman Süleymanov
44 biləcəyi ehtimalı yenidən İbrahim xanı şah sarayı ilə əməkdaşlığa sövq etdi. Əslində İbrahim xanın başqa bir seçim yolu da yox idi. Çünki Rusiya hələ Qafqazda o dərəcədə möhkəmlənməmişdi ki, bu dövlətə arxalanaraq şah qoşunları ilə əməkdaşlıqdan imtina etmək mümkün olsun. Buna görə, İbrahim xan şah qoşunları rəhbərliyi ilə müəyyən münasibətlər qurulması imkanlarını aramağa başladı. Lakin əslində, onun bu cəhdi əbəs oldu. Bütün söz-söhbətlərə baxmayaraq şah qoşunları Cənubi Qafqazın dərinliklərinə doğru irəliləməkdən imtina etdi və Pirqulu xanın rəhbərliyi altında olan qoşun dəstəsi də Şuşaya gəlib çıxmadı. 1804-cü ilin əvvəlində Gəncə xanlığı işğal edildikdən sonra Sisianov güman etdi ki, artıq Qarabağ və Şəki xanlıqlarını ələ keçirməyin vaxtıdır. Onun nəzərincə, Qarabağ xanlığı ilə başlanmış olan müzakirələr bu xanlığın Rusiya tabeçiliyinə keçməsini sürətləndirməli idi. Amma istər Qarabağ xanlığı, istərsə də digər xanlıqlar tərəfindən belə bir meyl hiss edilmirdi. Heç şübhəsiz ki, Gəncə xanlığı üzərinə çoxsaylı qoşun çıxarılması, işğaldan sonra Gəncə əhlinə divan tutulması İbrahim xanının Rusiyaya olan münasibətinə ciddi təsir etdi. İbrahim xan da digər Azərbaycan xanları kimi, rus qoşunlarının xalqa qarşı belə vəhşilik edəcəyini gözləmirdi. Həmin vəhşiliklə Qarabağ xanlığı da qarşılaşa bilərdi. Ona görə də İbrahim xan Rusiyaya qarşı mövqeyini yenidən götür-qoy etmək istədi. Bu isə Sisianov tərəfindən heç də rəğbətlə qarşılanmadı. Gəncənin işğalından dərhal sonra Qarabağ və Şirvan xanlığına göndərdiyi məktubunda Sisianov onları açıqca hədələməyə başladı və hətta onlara açıq irad tutdu ki, indiyə qədər Gəncə xanlığının rus qoşunları tərəfindən ələ keçirilməsinə bu xanlar öz münasibətlərini bildirməyiblər. İbrahim xana yazdığı məktubunda Sisianov bildirirdi ki, Cavad xan və oğlu Hüseynqulu xan 1500 nəfərlik rus qoşunları qarşısında süqut etdilər və Siz də güclünün himayəsini qazanmağa çalışmalısınız. Bununla Sisianov özünü güclü sayırdı və İbrahim xanı da onu qalib kimi təbrik etmədiyinə görə qınayırdı. Sisianov yenə təhqiramiz şəkildə bəyan edirdi ki, məğrurları Allah sevmir və ona görə də Cavad xan öz qanına qəltan oldu. Rus generalı ümid etdiyini yazırdı ki, İbrahim xan Gəncə xanının yolunu təkrarlamayacaq, ümumi qay- dalara riayət edərək güclüyə tabe olacaq və onunla çəkişməyəcəkdir. Sisianovun fikrincə, Rusiyanın gücü artıq bəlli idi və ona görə də İbrahim xan öz gələcək yolunu seçməli idi. Sonra da general Sisianov öz tələblərini İbrahim xana çatdırırdı. İlk tələb ondan ibarət idi ki, Gəncə əhalisinin Qarabağ xanlığı ərazisində olan mal-qarası geri qaytarılsın. Yüklə 51,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|