_______________
Milli Kitabxana
________________
416
40
Başladı ürək, dil: "Şeir yaz" deyə,
Harut, Zöhrə kimi cadugərliyə.
Yəni Harut və Zöhrə bir-biri ilə eşqbazlıqda şirin, gözəl söhbətlər
və sehrbazlıqlar etdikləri kimi, mənim də qəlbim, dilim bədii söz
yaradıcılığında möcüzəli sənət əsərləri yaratmaqla məşğuldur.
Harut və Marut dini xurafatda İki mələyin adıdır; Güya Babil
qülləsində bir quyudan başıaşağı asılmışlar.
Əfsanəyə görə, Harut Zöhrə adlı bir qadınla eşqbazlıqda ona sehr və
əfsun öyrətmiş və güya bu qadın öyrəndiyi sehr ilə göyə qalxaraq orada
Zöhrə ulduzuna çevrilmişdir. Zöhrə ulduzu İran mifologiyasında həm də göy
çalğıçısı sayılır. Farsca ona Nahid deyilir.
41
Bu barlı ağacdan kim nıeyvə dərsə,
Söyləsin xoşbəxtdir bu bağban kimsə.
Burada barlı ağac Nizaminin əsərinə - "Şərəfhamə"yə işarədir. Kim
meyvə dərsə, yeni kim "Şərəfnamə"ni oxusa... Bağban isə o meyvələri
yetişdirən, yəni o sözləri yazan Nizamidir.
42
Ancaq
bir
şərtim var: bir para dəcəl,
Qonşunun malına uzatmasın əl.
Burada Nizaminin müasirləri olan bəzi xırda şairlərə işarə edilir.
Qonşunun malına uzatmasın əl, yəni mənim əsərlərimi oğurlamasın.
43
Daracı oğrusundan qorxarmı dəniz?
Buludum
yağdırar ondan çox, şəksiz.
Yəni mənim təbim bir dənizdir: o, damcı oğurlayanlardan qorxmaz.
Oğruların apardıqları damcılar əvəzinə ilhamımın buludu bir anda mənə
ondan çox muzd verir.
44
Ay işığı qədər olsa yüz çıraq,
Yenə Günəş ona vuracaqdır dağ.
Burada
günəş Nizami,
çıraq isə dövrünün xırda şairləridir.
45
Dağlara buludlar ağ kafur saçdı,
Ac torpaq ağzmı kafurçün açdı.
Yəni dağdan kafur yağdıran bulud göründü - qocalıqdan başımda
saçlarım kafur kimi ağardı və həyatım sona yetdi (müsəlmanlıqda ölünü
basdırmazdan əvvəl yuyarkən üstünə kafur səpərlər).
46
Bu zaman bir bucaq xoşdur saraydan,
Oyuncaq əlini uzadar dövran.
Yəni qocalıqda yoxsulca bir küncdə yaşamaq sarayda kef çəkməkdən
yaxşıdır, çünki bu zaman artıq dövran insanı qocalığına görə ələ salar, ona
istehza edər.
_______________
Milli Kitabxana
________________
417
47
Məşriqdən ağardı daha dan yeri.
Yəni saçlarım ağarmış, artıq qocalmışam.
_______________
Milli Kitabxana
________________
418
48
Başına tac ilə kim vursa bəzək,
Əmgəyi ağ deyil, müşk olsun gərək.
Yəni taca layiq olan başa şirmayı kimi ağ saçlar deyil, müşk kimi qara
saçlar lazımdır; demək, bunun üçün qoca deyil, cavan olmalıdır.
49
Keçərsə körpüdən bu Gilan atım,
İnanma Gilana bir də qayıdım.
O zaman yaxşılığı ilə məşhur olan Gilan atı nəzərdə tutulur. Yəni
ömrumün Gilan atı həyat körpüsündən keçəndən sonra bir də dünyaya
qayıtmayacağam, əbədiyyətə qarışmış olacağam.
50
Qəbrim şüşəsinə əl
qoyan zaman,
O pak gövhərimi heç olmasa an.
Şüşə - burada təpəcik mənasındadır. Adotə görə, birinin qəbri üstünə
gedənlər o qəbrin təpəciyinə əl basarlar.
51
Bir mey ki, suyu saf, axan gümüşdür,
Onu hər dörd məzhəb halal görmüşdür.
Burada zülal suyu kimi təmiz, saf şərab deməklə Nizami güya cənnətdə
olan kövsər suyunu nəzərdə tutur və onun bütün məzhəblərdə halal olduğunu
söyləyir.
Dörd məzhəb - müsəlmanların iki böyük qismindən biri olan sünnilərin
məzhəbləridir: hənəfilər, şafeilər, hənbəlilər və malikilər.
Bərcistək oxum var, atmaram ancaq.
Bərcis Müştəri ulduzunun farsca adıdır. Bu ulduz Qövs (Kaman)
bürcündə olduğu üçün ondan ox atarmış. Nizami anlatmaq istəyir ki,
düşmənlərlə və paxıllarla mübarizədə mənim də Müştəri ulduzu kimi silahım,
sözdən, şeirdən oxlarım var, istəsəm vuraram.
53
Zöhrətək çəkiyə qoyaram dirhəm.
Zöhrənin evi Tərəzi bürcüdür. Yəni mən də söz dirhəmini (gümüşü)
Zöhrə kimi tərəzidə çəkərəm.
54
Hər çillə qırx gündür, xəlvəti mindir,
Bu yerdən məclisə girmək çətindir.
Çillə - burada zahidlərin cəmiyyətdən uzaqda keçirdikləri qırx gün
deməkdir. Buna dərviş çilləsi deyilir. Yəni qırx çillədən və min cürə pəhriz,
qənaət, ibadət işləri ilə məşğul olandan sonra, daha şahların məclislərində
iştirak etmək yaramaz. Demək, ömrümü azad, öz aləmimdə keçirdikdən
sonra daha saraya girmək, saray şairi olmaq məndən uzaq olan işdir.
Görsəydim özümdən gözəl bir gülşən,
Al, sarı gülünü dərməzdimmi mən?
Hazıram budumdan kabab yeməyə,