Мяммядова Нцшабя Мащмудова Кюнцл Бящрямова Севил
Yüklə 24,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II TƏDRİS VAHİDİ Cəmiyyət və onun rifahı İnsan sosial proseslərdə Vətəndaş cəmiyyəti
- 1. İNSAN SOSİAL PROSeSLƏRDƏ
- İnsanın sosial proseslərdəki iştirakını dəyərləndi rər kən belə bir sual meydana çıxır: həqiqətənmi, cə miy
- İdealist – həqiqəti ideallaş dıran, xəyalpərəst. LAYİHƏ 32
II TƏDRİS VAHİDİ Cəmiyyət və onun rifahı İnsan sosial proseslərdə Vətəndaş cəmiyyəti Vətəndaş cəmiyyətində demokratik prinsiplər İnsan hüquqları Hüququmuz beynəlxalq səviyyədə qorunur İqtisadi səmərəlilik LAYİHƏ 30 Məlumdur ki, hər bir fərdin tələbatı və mənafeyi vardır. Onları ödəmək üçün insanlar birbiri ilə əlaqəyə girir, sosial təcrübəyə yiyələnir, müxtəlif qruplara daxil olur, başqalarını öyrənir və öz kimliyini müəyyənləşdirirlər. Bu zaman insan təkcə özünü deyil, başqalarını da dəyişdirə bilir. Fərdin sosial proseslərdə rolu onun sosial statusunu (insanın cəmiyyətdəki mövqeyi) müəyyənləşdirir. 1. İNSAN SOSİAL PROSeSLƏRDƏ Cəmiyyətdə insanlar birbiri ilə sıx bağlı olub qarşılıqlı münasibətlərə malikdirlər. İnsanları birbirinə bağlayan bütün tellər, o cümlədən şəxsi münasibətlər sosial mü na si bətləri (ailə, əmək, mədəni, siyasi, iqtisadi və s.) özündə ehtiva edir. Bizim, adətən, hadisə, təzahür, də yi şiklik adlandırdığımız münasibətlərin qanuna uyğun şə kildə baş verməsi sosial proseslər adlanır. Sosial mü na sibətlərin mərkəzində insan və onun fəaliyyəti dayanır. İnsanın sosial proseslərdəki iştirakını dəyərləndi rər kən belə bir sual meydana çıxır: həqiqətənmi, cə miy yətdə baş verən dəyişikliklər təsadüfi deyil? İnsan bu proses lərin gedişinə nə dərəcədə təsir edə bilər? LAYİHƏ 31 Cəmiyyətin inkişafının müəyyən mərhələlərində insanın sosial statusu da daim dəyişmişdir. Məsələn, insanlar yaşına, cinsinə, maddi təminatına, siyasi mövqeyinə, vəzifəsinə, bili yinə, ün siyyət qurma imkanlarına görə fərqli sosial statuslara malikdirlər. Sosial statusun xarakterinə görə müx təlif qrup larda: quldarlar, feodal lar, kəndlilər, fəh lələr, ziyalılar və s. qruplarda birləşən insanların sosial statusu dəyişdikcə sosial rolu da də yişmişdir. Alimlər sosial proseslərdə insanın rolu haqqında müx tə lif təzadlı fikirlər irəli sürmüşlər. Bu fikirlər mahiyyət etibarilə iki qrupa bölünür. Birinci qrup belə düşünür ki, ictimai həya tın bütün hadisələri mənəviyyatdan asılı olub, görkəmli şəx siyyətlərin, qəhrəmanların, alimlərin, ixtiraçıların, mütləq və ilahi ideyanın, iradənin təsiri ilə dəyişmişdir. Belə ki sosial proseslərdə insanın fəaliyyəti deyil, ona olan münasibət baş lıca rol oynayır. İnsan fəaliyyəti, adətən, mənəvi sahə ilə məhdud laşır. Bu zaman zəruri dəyişikliklər cəmiyyətin mənəvi key fiy yətlə rinin dəyişməsindən asılı olur. Bu mənada insanın sosial münasibətləri cəmiyyətin mədəni münasibətləri ilə şərtlənir. Bu cür yanaşmaya malik alimlər düşünürlər ki, mənəvi sahə insanların sosial proseslərdəki iştirakını böyük mədəniy yətlərin yaranmasına qədər inkişaf etdirə bilər. Məsələn, kiçik bir nəsil böyük bir imperiyaya, tayfa isə siviliza siyaya qədər böyüyə bilər. Bu yanaşmanın ardıcılları idealistlər* adlanırlar. Onların fikrincə, cəmiyyətdə baş verənlər insan dan deyil, onun ideyasından asılıdır. Ona görə də cəmiyyət və onun inkişafı dərkedilməzdir və çoxlu sayda təsadüflər dən ibarətdir. İnsanın sosial proseslərdəki roluna aid tarixi faktlara istinad etməklə nümu nələr göstərin. İdealist – həqiqəti ideallaş dıran, xəyalpərəst. LAYİHƏ 32 Həyatda hansı təsadüflərlə qarşılaşmışsınız? İnsanın həya tında bu kimi tə sadüflərin rolu nədən ibarətdir? Bu barədə fikirlərinizi yoldaşlarınızla müza kirə edin. Bütün səmavi dinlərdə bildirilir ki, hər şey, o cümlədən insan da Allah tərə findən yara dılıb. Müxtəlif dini ba xışlara görə, insanın sosial proseslərdəki imkanları Allah tərəfindən mü əy yən ləşdirilib. LAYİHƏ 33 İkinci qrup alimlər isə idealistlərdən fərqli olaraq, belə dü şünürlər ki, cəmiyyət və onun inkişafı dərk ediləndir. Belə ki cəmiyyətdə öz xüsusiyyətləri ilə seçilən, insanın iradə sin dən asılı olmayan hadisələr baş verir. Bu qanunauyğun luqla rın mərkəzində insanlar və onla rın müəyyən bir məq sədə çatmaq üçün əzmkar fəaliyyəti, məqsəd və cəhdləri dayanır. Bu nöqteyi nəzərə görə, cəmiy yətdə baş verən hadisələr təsa düfi deyil, hər birinin arxa sında insanın fəaliyyəti ilə bağlı olan zərurət əsasında baş verir. İnsanın sosial proses lərdə yaxından iştira kını sübut etməyə çalışan alimlər materialist lər adlanırlar. Bu alimlərin fikrincə, insanın mənəviyyatı, iradəsi, baxışları, adətləri ictimai istehsaldan asılıdır. Bir tərəfdən insan təbiəti dəyişdirir, digər tərəfdən isə insanın öz təbiəti dəyişir. Demək, sosial proseslərin mərkəzində insanın iqti sadi fəaliyyəti da yanır. “Sosial proseslərin mərkəzində insanın iqtisadi fəaliyyəti dayanır” fikrini əsas landırın. Cəmiyyətin toplu şəklində çıxış etdiyi istehsal müna sibətləri məhsuldar qüvvələr adlanır. Bu zaman əmək sosial proseslərin əsası kimi çıxış edir. Əmək fəaliyyəti olmadan cəmiyyət nə yarana bilər, nə də mövcud ola bilər. Həyat üçün zəruri olan maddi nemətlərin istehsa lını, insanlar arasındakı sosial münasibətləri də cəmiy yət təşkil edir. İdealistlərlə mate rialistlərin mövqe lərini müqayisə edib fikirlərinizi ümumiləşdirin. LAYİHƏ Yüklə 24,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|