Potensial təSİRİ “Pİsa 2006” -nin vacib məqamlari
Yüklə 1,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ‐Boloniya Bəyannaməsinin əsas tövsiyələrinin mahiyyəti nədən ibarətdir
- ‐ Kredit sistemi şəraitində təhsil alan tələbələrin verdikləri tamamilə absurd cavabları sadalamağa və on‐
- BOLONİYA BӘYANNAMӘSİ: GERİLӘMӘYӘ HAQQIMIZ YOXDUR!
Meydana qanunauyğun şəkildə belə bir sual çıxır: nə vaxtadək biz ölkəmizin tərəqqisi üçün həyati əhəmiyyət daşıyan məsələlərə bu qədər biganəlik göstərəcəyik? Axı adicə Boloniya Bəyannaməsinin dəqiq şəkildə həyata keçiril məsi ali təhsilimizdə əsaslı dəyişikliklərə gətirib çıxara bilər. Axı hansı səbəbdən biz bu Bəyannamənin tət‐ biqindən əldə edə biləcəyimiz sosial, iqtisadi, intellektual, genetik, maddı mənfəətləri anlamağa, görməyə, hesabla‐ mağa qadir deyilik? Yalnız ona görəmi ki, hətta müstəqillik əldə etməyimizdən 17 il keçməsnə baxmayaraq, biz hələ də sovet ətalətindən uzaqlaşa bilməmiş, ilk növbədə rəhbər‐ liyin nəzərində çox bacarıqlı görünmək, yuxarıların kön‐ lünü oxşamaq üçün qısa zamanda müvəffəqiyyət gətirə biləcək (əslində, görünə biləcək) işlərə üstünlük verəcəyik? Aydındır ki, təhsilin intellektual komponenti, onun əsaslı şəkildə yeniləşməsi daha uzun vaxt, gərgin, bəzən vizual cəhətdən görünməyən əmək tələb edir; axı bu, təmir‐tikin ‐ ti, alınmış kompüterlərin nümayişi deyildir! Yəqin, elə buna görə zehni, insan inkişafına yönəldilmiş uzunmüd‐ dətli islahatlar bir çox rəhbər məmurların təsəvvüründə o qədər də səmərəli görünmür.
‐ Bəyannamənin birinci və ikinci müddəaları barədə qısa şəkildə demək olar ki, onlar əsasən Avropa vətən‐ daşlarının işə düzəlmək imkanlarının artırılmasına və Avropanın ali təhsil sisteminin beynəlxalq miqyasda rəqabətqabiliyyətliliyinin gücləndirilməsinə yönəldilmişdir. Bu istiqamətdə bir sıra məsələlərin həlli nəzərdə tutulmuş‐ dur, o cümlədən milli ali təhsil sistemində bütün ölkələr tərəfindən asan başa düşülən və müqayisə aparmağı mümkün edən dərəcələr sisteminə keçid, ali təhsil haqqında diploma unifikasiya edilmiş yeni əlavənin təd‐ biqi, ikipilləli ali təhsil proqramlarının və ixtisaslaşmaların həyata keçirilməsi. Bəyannamə birinci pillədə təhsil müddə‐ tinin 3‐4 il davam etdirilərək bakalavr dərəcəsinin, ikinci pillədə isə 1‐2 il davam edən magistratura təhsilinin və magistr dərəcəsinin verilməsini nəzərdə tutur. Qeyd edək ki, Azərbaycanın ali təhsil müəssisələrində bu sistemə hələ 1993‐cü ildə keçilmiş və düşünmək olardı ki, ötən illər ərzində xeyli dəyişikliklər baş vermiş, böyük nailiyyətlər əldə edilmişdir. Әfsuslar olsun ki, reallıq başqa mənzərəni əks etdirir... Avropada bakalavr dərəcəsi ali təhsilin baza pilləsi sayılır və əmək bazarında əsas ixtisas dərəcəsini təşkil edir. Nəzərdə tutulmuşdur ki, orta hesabla mütəxəssislərin 80 faizi bu pillədə hazırlanacaqdır. Bir məsələyə də təəssüf hissilə toxunmaq istərdim. Nədənsə cəmiyyətimizin böyük hissəsində, hətta işə götürənlər arasında bakalavr pilləsinin tam ali təhsil olma‐ ması barədə səhv fikir formalaşmışdır. Onlar bakalavriatı əsl ali təhsil saydıqları magistr dərəcəsinə keçid mərhələsi kimi qəbul edirlər. Belə münasibətə qəti şəkildə son qoyul‐ malıdır.
Hamı anlamalıdır ki, bakalavr tam ali təhsilli mütəxəs‐ Rüblük Jurnal 19
sisdir və o, öz bilik‐bacarıqlarını, kompetensiyalarını seçdiyi ixtisas istiqaməti üzrə əmək bazarının bir çox sahələrində geniş spektrda istifadə edə bilər. Həmin ixtisas dərəcəsi şəxsiyyətin əmək fəaliyyəti şəraitinə daha asan uyğunlaş‐ masına, adaptasiya olunmasına, öz gücü və imkanlarının yoxlanılmasına da şərait yaradır. Və əlbəttə ki, əgər müəyyən bir vaxtdan sonra bakalavrda öz təhsil poten‐ sialının genişləndirilməsinə ehtiyac yaranarsa, hansısa konkret peşə və elmi tələbatlarını ödəmək məqsədilə o, növbəti təhsil pilləsinə – magistraturaya qəbul oluna bilər. Bir daha təəssüflə qeyd edim ki, 15 ildən çox bir vaxtın keçməsinə baxmayaraq, ölkəmizdə hələ də ikipilləli ali təh‐ sil sistemi Qərbdəki logistikanı özündə ehtiva edə bilməmişdir. Çəmiyyətimizdə belə bir fikir formalaşmışdır ki, əslində magistraturada təhsil bakalavriat proqramının (kurikulumunun) mexaniki sıxılması yolu ilə qurulmuşdur. Bunu elə magistrlər də, ali məktəb müəllimləri də açıq şəkildə etiraf edirlər. Məhz belə vəziyyətə görə magistrlərin çoxu adlarının yalnız universitet jurnallarına daxil edilməsi ilə kifayətlənərək, tədrisin ilk günlərindən full‐time reji‐ mində işə qəbul olunur. Halbuki bütün təhsil müddəti ərzində həmin vaxt magistrantın kitabxanalarda müxtəlif elmi ədəbiyyatla tanış olmasına, onların təhlilinə, kurs işlərinin hazırlanmasına, esselərin yazılmasına, qrup şək‐ lində layihə fəaliyyətinə sərf olunmalıdır. Xaricdə təhsil alanlar üçün bu, adi və başqa cür təsəvvür olunmayan bir prosesdir, bizdə isə... Doğrudur, Qərb universitetlərindəki magistrlərin də bir hissəsi tədris‐ dən kənar vaxtda professor köməkçisi kimi işə qəbul olu ‐ nur, lakin bu, yalnız daha yüksək hazırlıq nümayiş etdirən magistrlərə bir imtiyaz kimi verilir. Axı magistratura elə məhz ona görə yaradılıb ki, təhsilin məzmunu adekvat təh‐ silin və bacarıqların əldə edilməsini tələb edən təcrübi, elmi, tədris fəaliyyətilə sıx şəkildə əlaqələndirsin. Boloniya Bəyannaməsinin digər mühüm müddəası Avropa kreditlərinin qarşılıqlı tanınması və qəbul edilməsi sistemidir. İlk dəfə kredit sistemi ABŞ‐ın universitet təh‐ silində yaranıb. Qeyd edim ki, kredit təlim əməyinin əmək‐ tutumluğunu səciyyələndirən vahiddir, yəni onun vasitəsilə tələbənin bilik həcminin və səviyyəsinin riyazi hesablanması üsuludur. Kredit vasitəsilə həm də müəyyən tədris materialının mənimsənilməsi üçün tələb olunan vaxtı əks etdirmək mümkün olur. Eyni zamanda bu elə bir mexanizmdir ki, onunla digər ali təhsil müəs‐ sisəsində keçirilmiş kursların kredit şəklində hesablanması mümkündür. O, həmçinin yığım funksiyasını da yerinə ye‐ tirir, yəni tələbə təhsili fasilələrlə, ali təhsil müəssisələrini dəyişdirərək və s. ala bilir. Yeri gəlmişkən, tələbə kreditləri istənilən müddət ərzində toplaya bilər və əvvələr qazanılmış kreditlər itmir, buna görə də tələbə təhsildə uzunmüddətli fasilələr edə bilər. Kredit sistemi Azərbaycanın 26 ali təhsil müəssisəsində tədbiq olunmuşdur. 2010‐cu ilədək isə bu sistem bizim bütün ali təhsil müəssisələrimizi əhatə etməlidir. Lakin bügünkü reallıq elədir ki, həmin sistemin bütün incəlik‐ lərinə yalnız Təhsil Nazirlıyinin əlaqədar işçiləri, ali təhsil müəssisələrinin müəllim və rəhbərliyinin az bir hissəsi dərindən bələddir. Məsələn, qəzetlərin birində müxbirin “Kredit sisteminin mahiyyəti nədən ibarətdir?” sualına həmin sistemin neçə illərdir tətbiq olunduğu ali təhsil müəssisələrindən birinin professoru onu yüz ballıq qiymət sistemi ilə əlaqələndirmişdir. Dosentlərdən biri krediti tələbə tərəfindən borc götürülən və sonradan qaytarılması mütləq olan fənlər kimi izah etmişdir. Baş müəllim isə demişdir ki, imtahanda kəsilmiş tələbə yeni sistemdə kredit vasitəsilə pul ödəyir və yenidən imtahana buraxılır. ‐ Kredit sistemi şəraitində təhsil alan tələbələrin verdikləri tamamilə absurd cavabları sadalamağa və on‐ lara şərh verməyə heç bir lüzum görmürəm. Lakin bir sualı səsləndirməyə bilmərəm: hələ 2006‐cı ildə Respub‐ likanın Təhsil Nazirliyi tərəfindən qəbul olunmuş və 2007‐ci ildə əlavələrlə dəqiqləşdirilmiş “Ali təhsil müəs‐ sisələrində kredit sistemi ilə tədrisin təşkili barədə nümünəvi Әsasnamə” kimlərə ünvanlanmışdır? ‐ Kredit sistemi tədbiq olunmuş bütün Avropa ali təhsil www.aaa.org.az
20
Yüklə 1,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|