Şahlar şahbaz oğlu şƏRİfov
Varna müharibəsi 1444-cü il
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Varna müharibəsi 1444-cü il
- II Kosova müharibəsi 1448
- Fateh Sultan Məhmədin hakimiyyəti (1451-1481)
- İstanbulun fəthi 1453
577
Varna müharibəsi 1444-cü il Sultan II Muradın hakimiyyəti on üç yaşlı oğlu Məhmədə buraxması Avro- pa nı hərəkətə gətirdi. Papa 1444-cü ildə iki tərəf arasında bağlanan Ədirnə-Se- ge din müqaviləsinin pozulmasını istəyir, lakin Macar kralı Ladislas İncilə əl basaraq and içdiyini bildirirdi (Eyni zamanda II Murad da Qurani- Kərimə əl ba saraq and içmişdi). Səlibçilərin birləşməsini istəyən Papa, müşriklərlə içilən an dın keçərli olmadığını bildirdi. Yalnız bundan sonra müqavilənin pozulduğu- nu qəbul edən səlibçilər yenidən birləşdilər. Kral Ladislasın əmrindəki ordu sərhəddi keçərək Varna istiqamətində irəli- ləməyə başladı. Çanaqqala boğazı papanın əmri ilə Venedik gəmiləri tərəfindən tutul
duğundan Osmanlı sultanı II Murad əlli min nəfərlik ordusu ilə İstanbul bo ğazına gələrək, atası Yıldırım Bəyazidin tikdirdiyi Güzəlcə hisardan qarşı tə- rəfə Ceneviz gəmiləri ilə hər əsgərə bir qızıl verməklə keçə bildi. Bundan sonra vəziri və oğlunu Ədirnədə qoyan II Murad sürətlə Varnaya gəldi. Səlib qoşunu- nun başında kral Ladislas, Jan Hunyad və papanın təmsilçiləri var idi. Ədirnə- Se gedin müqaviləsi də Osmanlı ordusunun qarşısına qoyulmuşdu. Səlibçilərin ani hücumu ilə əlaqədar olaraq Osmanlı ordusu geri çəkilmək məcburiyyətində qaldı. Lakin qısa müddət ərzində kral Ladislasın və papanın təmsilçilərinin öl- dü rülməsi ilə səlibçilər qaçmağa başladı və 1444-cü ildə baş verən Varna mü- ha ribəsi çətinliklədə olsa türklərin qələbəsi ilə başa çatdı.
Osmanlı sultanı II Muradın, İsgəngər adı ilə məşhur olan Alban şahzadəsi- nin üsyanını yatırmaqla məşğul olmasından istifadə edən Macar kralı Jan Hun- yad, Osmanlılara zərbə vurmaq üçün əflaq, bohemya və polşalılardan ibarət 90 minlik ordu ilə sərhəddi keçdi. Bundan xəbər tutan II Murad tələsik İsgərdərlə mü qavilə bağlayaraq Kosovaya gəldi. 1448-ci ildə baş verən II Kosova mühari- bəsində Osmanlılar qalib gəldi və on yeddi min səlibçi öldürüldü. Kosova döyüşündən bir il sonra 1449-cu ildə oğlu Məhmədi Dulqadiroğlu- nun qızı ilə evləndirən II Murad iki il sonra, 1451-ci ildə Ədirnədə vəfat etsə də Bur
sada dəfn olundu.
1451- ci ildə sultan II Muradın ölümündən sonra onun vəsiyyətinə əsasən oğlu Fateh Sultan Məhməd Osmanlı sultanı təyin edildi. Hakimiyyətinin əvvəllərində Karamanoğlunun Osmanlı ərazilərinə hücumu ilə əlaqədar olaraq ilk səfərini onlara qarşı edən Sultan Fateh, onları məğlub edərək bəzi ərazilərini ələ keçirdi. Eyni vaxtda Macarlarla Osmanlılar arasında müqavilə imzalandı. Sonra Sultan Fateh Bəyazidin tikdirdiyi Güzəlcəhisarın qarşısına bir qala tik
dirmək istədi. Bununla o, boğazın üst hissəsinin təhlükəsizliyini təmin etmək is təyirdi. Lakin Bizans imperatoru elçilər göndərərək buna mane olmağa çalışdı. Bununla əlaqədar olaraq Sültan Fateh imperatorun elçilərinə belə dedi:
578
“Mən şəhərdən heç nə götürmürəm. Şəhərin xəndək xaricində heç bir yeri yox- dur. Buna görə də burada qala tikdirməyimə mane ola bilməzsiniz. Macar kralı bi zim üstümüzə hücum etdikdə, franklar Çanaqqala boğazına gələrək boğazı tutmu şdular. Buna görə atam, buranı Allahın izni ilə keçə bilmişdir. Bütün bu çətinliklərə necə dözdüyünü yaxşı bilirsiniz. İmperatorunuz bu vəziyyətə sevi- nərkən, müsəlmanlar əziyyət çəkirdilər. Atam boğazı bir çox çətinliklərə sinə gələrək keçə bilmişdi. Boğazı keçən kimi də Anadolu qalasının qarşısında baş- qa bir qala tikdirəcəyinə and içmişdi. Ancaq o bunu yerinə yetirmədən dünya- sını dəyişdi. Allahın izni ilə bunu mən yerinə yetirmək istəyirəm. Nə üçün buna mane olmaq istəyirsiniz? Məmləkətimdə istədiyimi edə bilmərəmmi? Gedin im peratora deyin ki, indiki padşah köhnə padşahlardan deyil. Onların edə bil- mədiklərini bu asanlıqla edəcəkdir. Bundan sonra bu məsələ üçün gələnin başı bədənindən ayrılacaqdır. 886
min işçinin köməyi ilə üç hissəli bir qala tikdirdi. Rumeli adı ilə məşhur olan bu qalanın sayəsində boğaza nəzarət ələ keçirildi.
İstanbulun fəthinə hazırlaşan Osmanlı ordusu 1453-cü ildə şəhər qalaları- nın önünə gəldi. Ertəsi gün qılınan cümə namazından sonra Sultan Fatehin gös- tərişinə əsasən şəhər qurudan və dənizdən mühasirəyə alındı. Maddi qüvvə ilə ya naşı mənəvi gücə də əhəmiyyət verən Sultan Fateh, İstanbulun mühasirəsinə bö yük mütəsəvvif Ağşəmsəddinlə, Ağbıyik Dədə kimi böyük vəliləri də gətir- mişdi. Bundan əlavə əsgərlərin mənaviyyatını yüksəltmək üçün, bir çox şeyx və dərviş də bu döyüşə qatılmışdı. İstanbulun fəthi bütün İslam tarixi boyu həm di ni, həm də dünyəvi bir vəzifə olmuşdur. 887
İstanbul qalaları Mərmərə, Xəlic daxil olmaqla köhnə İstanbulu hər tərəf- dən əhatə edirdi. Köhnə qala divarlarının önündə ikinci bir qala divarları da ti- kil
miş, onun da qabağındakı qala isə 6-7 metr dərinlikdə və 7 metr genişlikdə xəndəklə əhatə olunmuşdu. Öndəki qalanın hündürlüyü 8,5 m, qalınlığı isə 2 m idi. Arxasındakı ikinci qala isə ondan daha yüksək və geniş idi. Xəlicin ətrafın- dakı qala divarları isə o birilərə nisbətən zəif idi. Oranın girişi qalın zəncirlərlə bağlanmışdı. Böyük toplar Topqapı və Ədirnə qapıları arasında yerləşdirilmişdi. Osman- lı donanması Baltaoğlu Süleyman bəyin əmrində 150 gəmidən ibarət idi. Sultan Fa teh Xəlicə nəzarəti əlində saxlamaq üçün Dolmabağçadan başlayaraq Bəyoğ- lu na qədər təkərlər üzərində apardığı 80-90 ədəd gəmini Qasımpaşadan Xəlicə en dirdi. Bundan xəbər tutan Bizans təşvişə düşdü. Hüzuruna çıxan son Bizans el çilərindən birinə “mənim qüdrətimin çatdığı şeyə, sizin xəyalınız belə çat- maz” demişdi. Xəlic yaxınlığındakı körpü və gəmilərlə Xəlic qalaları da top 886
Abbas Qurbanov, İslam tarixi, II cild, səh-309-310. 887
Danışmənd, İ. Hamdi, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, I cild, səh-238-239.
Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|