Turan yaqublu
Yüklə 364,25 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Film Fiction
- Çəkilən film musiqiyə bənzəyir, daha doğrusu o, ədəbi əsərdən çox, musiqiyə bənzəməlidir. Tükənməz ruhun və hisslərin if
20 Film Fiction STENLİ
KUBRİK Stenli Kubrik 1928-ci il 26 iyul tarixində ABŞ-ın Nyu-York şəhərində dünyaya gəlmişdir. Uşaqlıq illəri Nyu-Yorkun şimal yaşayış məntəqələrindən sayılan Bronksda keçib. Atası Jak Leonard Kubrik həkim, anası Seydi Kubrik isə evdar qadın idi. Qeyd edək ki,valideynləri əslən yəhu- di olmuşlar. Bundan başqa, balaca Stenlinin özündən yaşca kiçik Barbara adlı bacısı da vardı. Kubrikin bioqrafı Cefri Koksa əsasən deyə bilərik ki, valideynlərinin yəhudi ənənəsi ilə ailə qurmaqlarına baxmayaraq, dindən uzaq olmuşlar və Stenli demək olar, sekulyar bir mühitdə tərbiyə almışdır. Şəxsi inkişafında atası Jak Kubrikin böyük təsiri olmuşdur. Dünya miqyasında rejissor, ssenarist, prodüss- er, kinematoqraf kimi tanınan Kubrik təəccüblü olsa da, peşəkar karyerasına “Look” jurnalında fotoqraf kimi başlamışdır. İçindəki fotoqrafiya məhəbbətinin qığılcımları on üç yaşında, atası ona “Graflex” fotoaparatı bağışlayanda yaran- mışdır. Artıq 16 yaşında o, təhsil aldığı gim- naziyanın qəzetində çalışır və “Look” jurnalına çəkdiyi fotoları satırdı. Bir ildən sonra isə Stenli jurnalın işçi heyətinə qoşulmuşdur. Gənclik illərində Kubrik daha çox cazla maraqlanırdı və zərb alətləri ifaçısı olmaq arzusunda idi. 1941- 1945-ci illərdə təhsil aldığı William Howard Taft gimnaziyasında aldığı zəif qiymətlər atasını həmişə məyus edirdi. Əslində atası Stenliyə çox güvənirdi və fərqlənmə bacarığının fərqində idi. Lakin buna baxmayaraq onun fotoqrafi- yaya olan eşqini də alqışlayırdı. Kubrik verdiyi müsahibələrində də məktəbə olan dırnaqarası “maraq”ını gizlətmirdi. Özünün dediyi kimi: “On doqquz yaşıma qədər heç bir kitabı həvəslə oxumamışam”. Bundan başqa, Kubrikin erkən ambisiyalarından biri beyzbol oyunçusu ya da yazıçı olmaq idi. Düşünürdü ki, əgər beyzbol karyerası uğurlu olmasa belə, möhtəşəm novel- lalar müəllifi ola bilərdi.
21 Film Fiction Bəzən düşünürük ki, dahi rejissorların uşaqlıq arzuları, xəyal və istəkləri ancaq film- lər üzərində qurulur və artıq kiçik yaşlarından gözlərinin önündə çəkəcəkləri sənət əsərləri canlanır. Bəlkə də çoxunda belə olub. Amma Kubrik istisna təşkil edir. Belə ki, Kubrik uc- suz-buzaqsız kino dənizinə əllinci illərdə baş vurmuşdur. Çəkdiyi ilk filmlər, əsasən, dost- larının və yaxınlarının köməyilə ərsəyə gələn qısa sənədli filmlər olmuşdur. Rejissorun yarat- dığı ilk ekran əsəri 1953-cü ildə çəkilmiş “Qorxu və istək” (“Fear and Desire”) adlı hərbi mövzulu dram olmuşdur. 1957-1998-ci illər aralığında Kubrik on bədii film yaratmışdır. 1960-ci ildə baş rolunu əfsanəvi akyor Kirk Duglasın ifa etdiyi “Spartak” (“Spartacus”) filmi, 1962-ci ildə isə Vladimir Nabokovun eyni adlı əsəri əsasında şəkilmiş “Lolita” filmi ərsəyə gəlmişdir. “Lolita” filmi rejissorun yaradıcılığının şah əsərlərindən sayılsa da, vaxtilə bir çox dairələrdə narazılıqla qarşılanmışdır. Fransız ədəbiyyatı sahəsində professor olan Humbert Humbertin yeniyetmə qız Doloreslə (Lolita) yaşadığı sevgi macərası haqqında olan film rəğbətlə yanaşı ziddiyyətli fikirləri də ortaya çıxarmışdı. Filmdə əsas konf- likt Humbert və onun hisslərini qəbul etməyən cəmiyyət arasındadır. Bu ekran əsəri “Ən yaxşı uyğunlaşdırılmış ssenari” nominasiyasında Os- kar, dörd “Qızıl Qlobus” mükafatına (Ən yaxşı qadın rolu, Ən yaxşı kişi rolu, Ən yaxşı rejis- sor, Ən yaxşı ikinci plan rolu), James Meyson (H.Humbert) isə “ən yaxşı aktyor” nominasiyası üzrə BAFTA mükafatı qazanmışdır. Bundan başqa, Kubrik Venesiya Kino Festivalında bu filminə görə “Ən yaxşı rejissor” nominasiyası üzrə qalib olmuşdur. Onu da qeyd edək ki, Venesiya Kino Festivalı dünyanın ən qədim film festivalıdır və hər il Venesiyanın Lido adasında keçirilir. Əsərlə filmin arasında fərqlər çoxdur. Maraqlıdır ki, film hekayətin sonunda təsvir olunmuş səhnə ilə başlayır. –Siz, Kuiltisiniz? –Xeyr, mən Spartakam! Siz qulları azad etməyə gəlmisiniz? Belə güman olunur ki, rejissor burada bundan əvvəlki ekran işi “Spartak” olduğuna işarə edir. Həmçinin əsərdəki çox hadisələr ixtisar olunmuşdur. Hekayətdəki intim kontekstli hissələr ekranda senzura ilə bağlı öz əksini tap- mamışdır. Lolita rolunun ifası üçün çox aktrisa axtarışı edilmişdi, sonda isə Kubrik 1960-cı ildə şouların birində diqqətini cəlb etmiş gənc aktrisa – Syu Layonun (Sue Lyon) namizədliyini uğurlu hesab edərək onu kinoya dəvət etmiş və onunla yeddi illik müqavilə imzalamışdır. Onu da qeyd edək ki, Layon bu rolda çəkilərkən 14 yaşı vardı. Aktrisa Syu Layon “Ən perspektivli gənc aktrisa” nominasiyası üzrə “Qızıl Qlobus” mükafatına layiq görülmüşdür. Və iki illik fasilədən sonra Kubrik 1964-cü ildə “Doktor Streynclav ,və ya bombalardan qorx- mayıb onları necə sevdim” adlı anti-militar satira ruhlu növbəti ekran əsərini yaratmışdır. Film “soyuq müharibə”nin qızğın çağların- da, Karib böhranından bir il keçdikdən sonra yaradılmışdır. Ümumilikdə hadisələr antikom- munist paranoyanın təsiri altında ABŞ gener- alı Cek Ripperin ətrafında cərəyan edir. Daha sonra SSRİ-yə atom hücumu təşkil edilir və filmdə onun nəticələrindən bəhs olunur. Kubrik bu filmi ilə qara komediyanın banilərindən olduğunu sübut edir. Filmdə Soyuq Müharibə satira mərkəzinə çevrilir. 1968-ci ildə Kubrik bəlkə də yaradıcılığının zirvəsi sayılan, elmi fantastika janrının parlaq nümunələrindən biri “Kosmik Odisseya 2001” filmini ərsəyə gətirir. Bu film 1991-ci ildə “ABŞ Milli Kino Reyestri”nə daxil edilmişdir və Amerika Kino İnsitutunun rəyinə əsasən, Hollywood tarixinin ən yaxşı elmi-fantastik ekran əsəri hesab olunur. Dünya miqyasında tanınan ekspertlərin rəyinə görə, dünya kino tarixinin ən uğurlu elmi-fantastik filmidir. Filmin adı da Kubrikin şəxsi təşəb- büsünə əsaslanır. Belə ki, “Odisseya” məhz qədim yunan mütəfəkkiri Homerin dastanının adından götürülmüşdür. Kubrik bunu öz sözləri ilə belə ifadə etmişdir: “Necə ki, yunanlar üçün onların ucsuz-bucaqsız dənizləri əfsanə dolu sirdir, bizim nəsil üçün də kosmos açılmamış bir sirdir” . 1971-ci ildə isə “A Clockwork Orange” çəkilir. Film ingilis ədib Entoni Bercessin 1962-ci ildə satirik antiutopiya janrında yazdığı eyniadlı əsərin əsasında çəkilmişdir. Qeyd edək ki, ro- manın müəllifi Bercessin həyatının bu dövründə ona beyin şişi diaqnozu qoyulmuş və cəmi bir il ömrü qaldığı deyilmişdir. Məhz bunu bildikdən sonra müəllif romanı yazmağa başlamışdır. Əsərin adı Londonun işçi əhalisinin aşağı təbəqələrindən olan yerli əhali – “kokni”lərin (Cockney) işlətdikləri ifadə ilə bağlıdır. Belə ki, yerli koknilərin yaşlı nəsilləri gördükləri an- laşılmaz və qəribə hadisələri, insanları, heç bir mahiyyət daşımayan, anlam verə bilmədikləri məfhumları “quraşdırılmış portağal kimi əyri” adlandırarmışlar. Bercess özü Malayziyada
Yüklə 364,25 Kb. Dostları ilə paylaş:
|